2-عناوين مختلف را کنکاش کنید و با نیروی فکرتان یک موضوع جدید برای پروژه خود بسازید ( از عناوين كلي سوالاتي جزئي براي پروژه خود استخراج كنيد )

به چه چیزهایی علاقه دارید ؟ ورزش ، رایانه ، حیوانات ، غذا ، ساخت اشیا  ... و غیره . به کدام  یک از شاخه های علم  علاقمند هستید ؟

گیاهان ( گیاه شناسی )

قارچ ها ، باکتری ها ( میکروب شناسی )

جانوران ( جانور شناسی )

بدن انسان ( کالبدشناسی )

الکتریسیته ، جاذبه ، نیرو ، نور (فیزیک )

مواد شیمیایی ، اسیدها و بازها ( شیمی )

حافظه ، خیال ، آموزش ( روانشناسی )

آتشفشان ها ، سنگ ها ، آب و هوا ( زمین شناسی )

نگاه به کتابهای درسي ، علمی ، دایره المعارف ها و سایت های علمی می تواند در پیدا کردن موضوع پروژه به شما کمک کند .

مشاهدات دقیق یک کودک از طوطی خود که شاید برای ما در نگاه اول جالب توجه نباشد اثرات عمیقی در تقویت مهارت های پایه ای علوم و نگرش های او نسبت به دنیای اطراف خواهد داشت . به موارد زیر توجه کنید :
1- طوطی من از چه چیزهایی تغذیه می کند ؟
2- طوطی من تخمه را از کدام جهت می شکند ؟
3- طوطی من در یک وعده غذایی به طور متوسط با خوردن چند عدد تخمه سیر می شود ؟
4- طول بال طوطی من چقدر است ؟
5- چند رنگ متفاوت در طوطی من به کار رفته است ؟ و
.
.
.
و ده ها سوال دیگر که می تواند تنها با مهارت مشاهده کردن پاسخ داده شود می تواند خود یک پروژه زیبای علمی را رقم زند . و چه بسا مشاهدات دقیق دانش آموز او را به طرح سوالات عمیق تر و فلسفی تر بیندازد که خود راهگشای توسعه دامنه تحقیق و افزودن به کنجکاوی ها و پرسشگری های کودک شود . مثلا :
1- چرا نوک طوطی من این شکلی است ؟
2- چرا طوطی ها اینقدر رنگارنگ هستند ؟
و ده ها سوال دیگر . اگر این اتفاق بیفتد ما به دانش آموز اندیشیدن را می آموزیم . پس اول به دانش آموز فکر کنیم و این که هدف چیست .؟

3- نوع پروژه خود را مشخص کنید

3-1- جمع آوری( کلکسیون ) همراه با طبقه بندی(پایه ی اول و دوم)

پروژه جمع آوری شامل مجموعه ای از اشیاء می شود که بر اساس شباهت ها و تفاوت ها گروه بندی شده و برچسب خورده باشند. جمع آوری می تواند پروژه خوبی برای دانش آموزان پایه های اول و دوم باشد.

نمونه هایی از پروژه های جمع آوری :

پرها                   

دانه های انگور             

تکه های پوست درختان                    

پوسته های تخم پرندگان

عدسی ها          

لانه های خالی حشرات               

فسیل ها                      

برگ ها               

ریشه ها

.

.

نکته  :

طبقه بندی یک مجموعه را به سه طریق می توان انجام داد :

الف- طبقه بندی براساس شباهت ها و تفاوت های ظاهری ( مثال : طبقه بندی مجموعه ای از سنگ ها به دوگروه صاف و ناصاف )

ب- طبقه بندی براساس نوع کاربرد ( مثال : طبقه بندی گیاهان از لحاظ کاربرد به سه گروه دارویی ، خوراکی و صنعتی )

ج - طبقه بندی بر اساس نوع عملکرد ( مثال : طبقه بندی تصویر در آینه ها و عدسی ها به حقیقی و مجازی )

 3-2- نمایش علمی

در نمایش علمی دانش آموز اطلاعات مربوط به موضوع انتخابی خود را از منابع اطلاعاتی یا از طریق مشاهده مستقیم گرد آوری نموده و آنها را در یکی از قالب های تحقیق ، مدل و یا نمایش به بازدید کنندگان ارائه می نماید . ویژگی مشترک پروژه هایی که در این سه قالب قرار می گیرند این است که در همه آنها از حقایق و دست آوردهای علمی کشف شده استفاده شده و انجام آزمایش و دستکاری در متغیرها توسط دانش آموز ، در تولید این اطلاعات نقشی نداشته است . در عین حال همین ویژگی مهمترین تفاوت نمایش علمی با آزمایش محسوب می شود .

در پروژه تحقیق دانش آموز به نمایش اطلاعات مکتوب و تصاویر بسنده می کند اما در پروژه های مدل و نمایش علاوه بر ارائه اطلاعات مکتوب و تصاویر ، دانش آموز سعی می کند با استفاده از اشیاء چگونگی و چرایی ساختمان وعملکرد آنها را برای بازدید کنندگان نمایش دهد .

1-2-3مدل ( ساخت نمونه )

پروژه مدل سازي شامل ساخت اشیاء براي توضيح چرايي یا چگونگي ساختمان آنهاست . در این نوع پروژه دانش آموز مدلی از یک شی ء را  ساخته و نمایش می دهد و یا کاربرد آن را  شرح می دهد. اگر دانش آموز قادر به ساخت مدل نباشد ،  می تواند از پوستر یا نقاشی استفاده نماید . مدل ها کمک می کنند تا با ساختمان اشیا بهتر آشنا شویم : اشیای خیلی کوچک ( مثل ملکول ها ) ، اشیای خیلی بزرگ ( مثل ساختار درون زمین یا ساختار منظومه شمسی ) اشیایی که به سادگی در دسترس نیستند ( مثل اندام ها و دستگاه های درون بدن ) و یا وسایلی که افراد به ندرت شانس دیدن آنها را پیدا می کنند ( مثل یک فضا پیما یا یک پل معلق ) به علاوه ، بعضی مدل ها قادر به کار هستند و علاوه بر توضیح چرایی و چگونگی ساختمان شیء مورد نظر کارکرد آن را هم نمایش می دهند . کارکرد صحیح ، انطباق با حالت اصلی ، سهولت کاربرد و اقتصادی بودن از جمله مواردی است که باید در ساخت مدل ها به آن ها توجه کرد .  مدل ها را می توانید به صورت مولاژ ، برش ، ماکت و یا قادر به کار بسازید . 

مثال :

شاید شما بخواهید مدلی از یک پل را با چوب کبریت یا چوب بستنی بسازید . نقشه های روی تابلوی نمایش شما می تواند قطعات مختلف پل را نشان دهد و تحقیق شما می تواند شرح دهد که این پل چگونه ساخته می شود ، چرا چنین ساختمان و نقشه ای دارد و در چه مواردی کاربرد دارد . یا با استفاده از تصاویر بدن انسان ، دستگاه عصبی را نشان دهید .

نمونه هایی از پروژه های مدل :

مدل منظومه شمسی

برش گیاهان          

قادر به کارها ( ماشین گرمایی ، موتور الکتریکی و ... )

مدل ماهواره اميد

پوستر زنجیره غذایی

ماکت نقاط امن و غیر امن خانه در زلزله

مولاژ اندام های بدن

3-2-2- نمایش

پروژه نمايش شامل استفاده از اشياء  براي نمايش چرايي  یا چگونگي عملكرد آنها و تبيين اصول علمي حاكم بر آنهاست . در این نوع پروژه دانش آموز یک واقعیت یا اصل علمی خاص را بازسازي نموده و نمایش می دهد .

مثال :

شاید شما بخواهید این اصل علمی را نمایش دهید که آب و مواد محلول در آن از طریق ساقه گیاه بالا رفته و به برگ ها و شاخه ها می رسد . برای این کا ر می توانید مقداری رنگ غذا را در آب حل کنید و  ساقه چند گل میخک سفید را در آن قرار دهید . تغییر رنگ گلهای میخک اصل علمی مورد نظر را به شما و بازدیدکنندگان پروژه شما نمایش خواهد داد .

نمونه هایی از  پروژه نمایش :

نمایش نحوه کار قطب نما 

نمایش تشکیل رنگین کمان

نمایش بازتابش نور از سطح آینه

نمایش تولید آهن ربا

نمایش خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی

نمایش ویژگی های مخلوط

 نمایش عملکرد پریسکوپ ، ذره بین ، کوره آفتابی و ...

 نمایش نفوذ پذیری خاک

 نمایش رسوب گذاری خاک

3-2- 3- تحقیق

پروژه تحقيق یک گزارش علمی محسوب می شود . دراین نوع پروژه شما اطلاعات موجود در باره یک موضوع مشخص را جمع آوری نموده و آنچه را که در مجموع یاد گرفته و یا کشف کرده اید به مخاطبان ارائه می کنید. اين جزئيات را مي توان از طريق مشاهده مستقيم و يا از طريق منابع مختلف اطلاعاتي به دست آورد .

 مثال :

تحقیق در باره مراحل دگردیسی قورباغه . شما می توانید این تحقیق را به دو شیوه مختلف انجام دهید . شیوه اول این است که محفظه ای را شبیه آکواریوم آماده کنید و با جمع آوری تخم قورباغه در آن مراحل رشد و تکامل قورباغه را از ابتدا تا انتها مستقیما مشاهده و ثبت نمایید . شیوه دوم اینکه به منابع مختلف اطلاعاتی ( کتاب ها ، اینترنت ، افراد متخصص ، مجلات و ..... ) مراجعه نمایید و از این طریق موضوع خود را عمیقا جستجو کنید و اطلاعات جمع آوری شده خود را به روشی روشن و جالب گزارش دهید . البته به یاد داشته باشید که در رویکرد اول هم شما از تحقیق زمینه ای و مراجعه به منابع اطلاعاتی بی نیاز نخواهید بود .  

نمونه هایی از پروژه های تحقیق :

شباهت ها و تفاوت های بین دوزیستان و خزندگان

گازهای مختلف موجود در هوا و کاربردهای آنان در زندگی بشر

هلال های ماه

تولد و مرگ ستارگان

باران های اسیدی

انواع میمونها

3-3- آزمایش

در این نوع پروژه یک مسئله مشخص مطرح می شود که دانش آموز در ابتدا جواب آن را نمی داند ،  بنابراین  طی کردن مراحل روش علمی و انجام آزمایش برای کشف جواب سوال از ضروریات این نوع پروژه محسوب می شود.

مراحل روش علمی :

|   طرح مسئله

|   انجام تحقیق زمینه ای

|    ارائه فرضیه

|    اجرای آزمایش

|     ثبت نتایج

 |   نتیجه گیری

 مثال :

دانش آموز این سوال را برای پروژه خود  مطرح می کند که علت سیاه شدن پوست میوه های انار چیست . با انجام یک تحقیق زمینه ای و مصاحبه با باغداران انار به فرضیه آفتاب سوختگی می رسد و سپس آزمایشی را طراحی و اجرا می کند که طی آن دو دسته میوه روی درخت انار را انتخاب و برای یگ گروه با مقوا سایه بان درست می کند تا آفتاب به آنها نتابد . پس از دو ماه نتایج به دست آمده را ثبت می کند ، یعنی پوست کدام گروه سیاه شده و کدام یک سیاه نشده است و در پایان نتیجه گیری می کند که آیا فرضیه اش صحیح بوده یا خیر .

 نکته مهم – به تفاوت های میان پروژه آزمایش و نمایش توجه کنید . بسیاری از افراد و کتاب ها این دو نوع پروژه را با هم اشتباه می گیرند . در اینجا به دو مثال از عناوین پروژه اشاره می شود که هر دو به موضوع رنگین کمان مربوط می شوند اما یکی در قالب پروژه نمایش و دیگری در قالب آزمایش قرار می گیرد .

نمایش : رنگین کمان چگونه شکل می گیرد ؟

آزمایش : آیا می توان با استفاده از مایعی غیر از آب رنگین کمان ساخت ؟

نمونه هایی از پروژه های آزمایش :

رنگ جسم چه تاثيري بر ميزان جذب انرژي تابشي خورشيد دارد ؟

صدای انسان از میان یک لوله تا چه مسافتی منتقل می شود ؟

آیا جامدات مختلف صوت را به یک اندازه از خود عبور می دهند ؟

آیا عواطف انسانی می تواند بر رشد یک گیاه موثر باشد ؟

آیا مورچه ها سلیقه غذایی دارند ؟

آیا دما بر قدرت یک آهنربای دائمی تاثیر دارد ؟

دانش آموزان پايه سوم و بالاتر بهتر است از انتخاب پروژه هاي جمع آوري خودداري نموده و پروژه خود را از انواع ديگر انتخاب نمايند .چون این پروژه ها مربوط به پایه های اول و دوم می باشد.

 4- موضوع مورد علاقه خود را به یک پروژه تبدیل کنید

اقلام نمایشی غیر مجاز
هر گونه موجود زنده ( به صورت زنده ، مرده یا خشک شده و اعم از گیاه یا جانور )
هر گونه اندام یا مایعات بدن انسان و حیوانات ( مثلا خون یا ادرار )
هر گونه مواد غذایی انسان یا حیوانات
هر گونه کشت باکتري یا کپک
هر گونه مایعات شیمیایی خانگی یا آزمایشگاهی از جمله آب
استثناء : مایعات موجود در محفظه هاي دربسته بعضی دستگاه ها ( مثلا مایع درون مخزن دماسنج ) یا
مایعات مورد تایید کمیته نمایش و ایمنی نمایشگاه
هر گونه مواد سمی ، دارو و مواد پرخطر
هرگونه وسیله تیز و برنده (مثلا : سرنگ ، سوزن ، پی پت ، میخ ، چاقو و پونز )
هرگونه شیشه یا اشیاء شیشه اي مگرمحفظه هاي دربسته شیشه اي یا اجزاي شیشه اي به کار رفته د ر محصولات تجاري ( مثلا شیشه نمایشگر کامپیوتر )
هر گونه ظروف یا مخازن فشرده
هرگونه باتري با قابلیت باز شدن در پوش ( مثلا باتري هاي اسیدي )
هر گونه گل ، خاك ، شن ، ماسه ، سنگ ، پسماندهاي زائد و غیره
هرگونه پروژه اي که شامل شلیک یک سلاح گرم ، شلیک با وسائل داراي محفظه هواي فشرده ، محتوي
مواد شیمیایی مخاطره آمیز براي سلامتی دانش آموزان ، یا داراي فعالیت رادیو اکتیو و یاهر نوع فعالیت
مخاطره آمیز دیگر براي دانش آموزان باشد
هرگونه عکس یا تصویر مر بوط به تکنیکهاي جراحی ، کالبدشکافی و اجساد
هرگونه پروژه اي که منجر به صدمه زدن یا تحت فشار قرار گرفتن یک جانور شود . مثل این موارد :
کشتن حیوان ، دادن مواد شیمیایی به حیوان ، یا نگهداري حیوان در محفظه اي که شباهت به زیستگاه
طبیعی آن ندارد . به یاد داشته باشید که مجاز به آوردن حیوانات زنده به نمایشگاه نیستید.

استثناءدانش آموزان پایه اول تا سوم مجاز به داشتن نمونه هاي کاملا مهر و موم شده به عنوان بخشی از اقلام نمایشی پروژه خود می باشند ( گیاهان خشک شده یا مواد معدنی )با این حال هر گونه مواد غذایی انسان یا حیوانات ممنوع است .

کاملا مهرو موم شده " یعنی بسته بندي شده به شکلی که هیچ گونه ذره ، مایع یا بویی از آن به بیرون "
نشت نکند . این گونه موارد می بایست در یک بسته بندي دوقبضه از جنس کیسه پلاستیکی محکم یا
ظروف پلاستیکی شفاف با درب محکم قرار گرفته و با نوار چسب شیشه اي در محل خود روي میز یا
تابلوي نمایش ثابت شوند .تمام این اقلام ( صدف ها ، سنگ ها ، برگ ها ، خاك ها ، پوسته هاي تخم و
غیره ) می بایست قبل از مهر و موم شدن کاملا خشک شده باشند . پیشنهاد می شود این گونه اقلام به
صورت بسته هاي کوچک و با چسب نواري شفاف روي تابلوي نمایش چسبانده شوند تا ضمن اطمینان از
ایمنی ، نمایش آنها با سلیقه به نظر برسد .
اقلام نمایشی توصیه نشدهگران قیمت ، شکستنی ، شکننده اقلام نمایشی مجاز و توصیه شده
باید به جاي اقلام نمایشی غیر مجاز یا توصیه نشده از عکس ها یا نمودارها ، حیوانات پلاستیکی یا گل
هاي پلاستیکی استفاده شود .
دانش آموز باید براي رعایت حقوق مالکیت معنوي حتما نام و مشخصات عکاس را در کنار عکس ذکر
کند.
دانش آموزان باید طبق یک برنامه منظم از گامهاي مختلف پروژه خود عکس برداري کنند تا بتوانند مسیر
تلاش هاي خود را در طول انجام پروژه به تصویر بکشند . هم چنین دانش آموز اگر قصد نمایش عکس
افرادي را روي تابلوي نمایش خود دارد حتما قبل از گرفتن عکس از آنها کسب اجازه نماید .
دانش آموزان می توانند براي اقلام نوشتاري پروژه خود ( نوشته هاي تابلوي نمایش و گزارش کتبی ) از
کامپیوتر و چاپگر استفاده کنند .
پروژه هاي برقی می توانند از باتري به عنوان منبع الکتریسیته استفاده کنند .
به جاي مواد غذایی واقعی از مدل هاي مصنوعی غذا یا میوه استفاده شود .

نتیجه گیري: این قسمت خلاصه اي است از آنچه که شما از آزمایشتان دریافته اید . در اینجا به
مسئله اي که در ابتدا طرح کرده اید پاسخ می دهید و با مقایسه فرضیه خود با نتایج به دست آمده
از آزمایش تحلیل می کنید که آیا فرضیه شما تایید شده است یا خیر .
ایده هایی براي تحقیق بیشتر : در بعضی از پروژه هاي علمی نمایشگاهی لازم است ، شما زمینه
هاي پژوهشی بیشتر که ممکن است قصد داشته باشید براساس آنچه از آن پروژه آموخته اید ، دنبال
نمایید ، مطرح و در بارة آن بحث کنید .( اختیاري )
کتاب شناسی ( منابع ) :

فهرست کتاب ها ،مجلات ، وب سایت ها ، افراد متخصص و ... که شما اطلاعات تحقیق زمینه اي خود را از آنها گرد آوري نموده اید .

سپاسگزاري :

این قسمت ، در واقع فرصتی است تا از همۀ کسانی که در انجام پروژة ی علمی شما را یاري نموده اند ، از اشخاص گرفته تا یک شرکت خصوصی یا دایرة دولتی ،با ذکر کاري که براي شما انجام داده اند تشکر نمایید.